CẢNH BÁO NGUY CƠ THỪA VITAMIN A VÀ DẤU HIỆU NGỘ ĐỘC Ở TRẺ EM

Vitamin A (Retinol) là một vi chất thiết yếu, đóng vai trò sống còn trong thị lực, hệ miễn dịch và sự phát triển của trẻ nhỏ. Tuy nhiên, không giống như Vitamin C hay các Vitamin nhóm B (tan trong nước và dễ đào thải), Vitamin A là một loại vitamin tan trong chất béo.

Điều này đồng nghĩa với việc: Khi dư thừa, Vitamin A sẽ tích lũy lại trong gan và mô mỡ của cơ thể, gây ra tình trạng thừa vitamin A (Hypervitaminosis A) hoặc thậm chí là ngộ độc vitamin A với liều lượng cực lớn. Việc tự ý cho trẻ uống các viên nang Vitamin A "xách tay" hoặc dầu cá liều cao mà không theo chỉ định là một nguy cơ tiềm ẩn mà mọi phụ huynh cần cảnh giác.

Tại Sao Vitamin A Dễ Gây Độc Tính Khi Thừa

Khả năng tích lũy cao chính là nguyên nhân khiến Vitamin A trở thành "con dao hai lưỡi" khi bổ sung.

Khả năng tích lũy cao trong gan

Đặc tính: Vitamin A được hấp thụ rất tốt (khoảng 80%) và khoảng 60% lượng hấp thu này được tích lũy tại gan dưới dạng Retinyl Palmitate(một dạng của Vitamin A hay còn gọi là Retinol. Nó là một este của retinol và axit palmitic).

Vấn đề: Khi lượng bổ sung vượt quá khả năng lưu trữ của gan, Vitamin A bắt đầu gây ra độc tính cho gan và các cơ quan khác, dẫn đến các triệu chứng ngộ độc cấp tính hoặc mãn tính.

Sự khác biệt giữa Vitamin A và Tiền Vitamin A

Nguy cơ cao: Ngộ độc thường xảy ra khi bổ sung Vitamin A dạng Retinol (có trong các viên nang, gan động vật).

Nguy cơ thấp: Việc ăn quá nhiều thực phẩm giàu tiền Vitamin A như cà rốt, bí đỏ, gấc...thường chỉ gây ra tình trạng thừa carotenoid (da trở nên vàng đậm, đặc biệt ở lòng bàn chân/bàn tay), nhưng ít gây độc tính nghiêm trọng cho nội tạng vì cơ thể chỉ chuyển đổi Beta-Carotene thành Retinol cần thiết.

Dấu Hiệu Ngộ Độc Vitamin A Ở Trẻ Em

Ngộ độc Vitamin A được chia thành hai dạng chính, tùy thuộc vào liều lượng và thời gian thiếp xúc.

Ngộ độc cấp tính

Ngộ độc cấp tính thường xảy ra khi trẻ có vô tình uống một lượng lớn Vitamin A trong thời gian ngắn (vài giờ). Các triệu chứng thường xuất hiện nhanh, sau 6-24 giờ:

Ngộ độc mãn tính

Ngộ độc mãn tính xảy ra khi trẻ dùng Vitamin A với liều cao hơn mức khuyến nghị kéo dài trong thời gian vài tháng:

Triệu chứng da liễu: Da khô, thô ráp, ngứa, môi nứt nẻ, rụng tóc, rụng lông mày.

Vấn đề xương khớp: Đau nhức xương khớp, tăng sinh vỏ xương (đặc biệt ở trẻ em), dễ bị gãy xương.

Toàn thân: Chán ăn, tiêu hóa kém, chậm tăng trưởng, mệt mỏi, gan lách to, thiếu máu.

Thị giác: Nhìn mờ, nhạy cảm với ánh sáng.

Liều Lượng An Toàn Và Khuyến Cáo Của Bộ Y Tế

Phòng ngừa ngộ độc bắt đầu bằng việc tuân thủ liều lượng chuẩn và không tự ý bổ sung.

5 Liều bổ sung định kỳ dự phòng

Tại Việt Nam, trẻ em thường được bổ sung Vitamin A liều cao định kỳ 2 lần/năm (thường vào tháng 6 và tháng 12) tại các trạm y tế, nhằm phòng ngừa thiếu hụt ở cộng đồng. Liều lượng được kiểm soát chặt chẽ như sau:

Trẻ dưới 6 tháng tuổi (không bú mẹ): 50.000 IU

Trẻ từ 6 đến dưới 12 tháng tuổi: 100.000 IU

Trẻ từ 12 đến 60 tháng tuổi: 200.000 IU

Lưu ý quan trọng: Đây là liều bổ sung dự phòng 6 tháng/lần, không phải liều dùng hàng ngày.

Khuyến cáo dành cho phụ huynh

Không tự ý bổ sung liều cao: Tuyệt đối không tự ý mua và cho trẻ uống các viên nang Vitamin A liều cao (100.000 IU hoặc 200.000 IU) theo kiểu "Cách ngày uống một viên" hoặc "uống liên tục".

Tham vấn bác sĩ: Nếu nghi ngờ trẻ thiếu hụt Vitamin A (do suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài, hoặc nhiễm trùng tái phát), cần đưa trẻ đi khám chuyên khoa dinh dưỡng để xác định liều lượng phù hợp tránh tình trạng bổ sung chồng chéo.

Nguồn thực phẩm ưu tiên: Giải pháp cơ bản và lâu dài là cải thiện chất lượng bữa ăn hàng ngày: Tăng cường sữa mẹ, trứng, sữa, gan động vật, và các loại quả/củ màu vàng đậm.

Xử trí: Khi nghi ngờ trẻ có dấu hiệu ngộ độc cấp tính (nôn ói, thóp phồng, đau đầu) cần ngừng ngay việc bổ sung Vitamin A và đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời.

KẾT LUẬN

Vitamin A rất tốt cho sự phát triển của trẻ, nhưng "dùng đủ" mới là an toàn. Hãy luôn nhớ rằng, thừa Vitamin A (liều độc) nghiêm trọng và nguy hiểm hơn nhiều so với thiếu hụt nhẹ. Hãy tuân thủ hướng dẫn của Bộ Y tế và tham vấn chuyên gia trước khi quyết định bổ sung bất kỳ loại Vitamin A liều cao nào cho con bạn.